Bốn ngôi chùa được xem là “Tứ trấn Thăng Long” nổi tiếng và linh thiêng được nhiều du khách thập phương biết đến gồm: Đền Quán Thánh, đền Kim Liên, đền Voi Phục và đền Bạch Mã. Hãy cùng tìm hiểu về bốn ngôi đền thiêng qua bài viết dưới đây. Bốn ngôi đền: Đền Bạch Mã trấn phía Đông, đền Voi Phục trấn phía Tây, đền Kim Liên trấn phía Nam, đền Quán Thánh trấn phía Bắc. Theo truyền thuyết cả 4 ngôi đền đều thờ một vị thần linh thiêng và trấn giữ một vị trí quan trọng trên long mạch của mảnh đất Thăng Long.
Từ xa xưa, cứ vào ngày những ngày đầu năm mới, người dân lại có truyền thống đi lễ tại bốn ngôi đền này để cầu mong một năm mới bình an, vui vẻ.
1. Đền Bạch Mã
Từ xưa, đền Bạch Mã nằm ngay cửa sông Tô Lịch thông với sông Hồng, đây là 2 con sông huyết mạch của Hà Nội cổ. Ngày nay, đền nằm tại số 76-78 Hàng Buồm, Hà Nội.
Đền Bạch Mã thờ vị thần Long Đỗ, hay còn gọi là Tô Lịch giang thần, thành hoàng Hà Nội. Người xưa kể lại rằng, khi vua Lý Thái Tổ dời đô đến Đại La và đổi tên là kinh đô Thăng Long, ngài đã cho xây dựng đô thành, thế nhưng thành cứ xây lên rồi lại đổ.
Đền Bạch Mã
Vua liền sai người tới đây cầu lễ, liền thấy có một con ngựa trắng từ trong đền ra và đi quanh một vòng, ngựa đi đến chỗ nào thì chỗ đó đều để lại dấu chân, sau đó ngựa trắng lại đi vào trong đền thì biến mất. Vua thấy lại bèn sai quân lính đắp thành theo dấu chân ngựa, quả nhiên thành lũy thì không đổ nữa, và làm nên thành hoàng Thăng Long. Để tạ ơn thần linh trợ giúp, vua bèn tôn phong thần Long Đỗ làm “Quốc đô Định bang Thành Hoàng Đại Vương”, và cho gọi tên ngôi đền thờ thần là “Bạch Mã linh từ” (đền thiêng ngựa trắng).
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, bom B52 rải ở khắp khu vực miền Bắc, xung quanh đền đều bị tàn phá nghiêm trọng nhưng riêng ngôi đền thì vẫn y nguyên, không bị ảnh hưởng.
Ngày nay, ngôi đền vẫn giữ được những vẻ đẹp kiến trúc xưa nhưng đã được sắp xếp lại theo cấu trúc Tam nguyên đồng hóa - tức là xây thêm điện thờ Phật và Mẫu. Năm 1986 đền Bạch Mã đã được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa và được trùng tu, sửa chữa khang trang hơn.
Hàng năm diễn ra lễ hội vào tháng hai âm lịch (13/2 âm lịch). Hàng năm người dân đến đây để cầu may, cầu bình an và tham gia các lễ hội
2. Đền Voi Phục
Đền Voi Phục nằm trên phố Kim Mã, cạnh công viên Thủ Lệ (phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình, Hà Nội), là một trong “tứ trấn” của Thăng Long xưa. Đền thờ Linh Lang Đại Vương (hay thần Linh Lang), do đó đền còn có tên gọi khác là đền Linh Lang. Đền được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia ngay vào ngày 28/4/1962.
Theo sử sách ghi lại, năm Chương Thánh Gia Khánh thứ 7 (1065) đời vua Lý Thánh Tông có con trai là hoàng tử Linh Lang (Hoằng Chân), đã có công giúp vua cha chống quân xâm lược Tống bên bờ sông Như Nguyệt (sông Cầu) và đã hy sinh tại đó.
Để ghi nhớ công lao của hoàng tử, Đức vua Lý Thánh Tông đã sắc phong cho Hoàng tử là Linh Lang Đại vương và cho xây dựng đền thờ. Ngoài ra, vua còn cho tạc hai con voi đá nằm phủ phục trước cửa đền, sau này dân chúng thường hay gọi luôn là đền Voi Phục.
Đền Voi Phục
Hàng năm, để tưởng nhớ thần Linh Lang, cứ đến ngày 9 đến ngày 11/2 âm lịch, người dân nơi đây lại tổ chức lễ hội đền Voi phục. Đây là hội lớn với nhiều chiêng trống, cờ quạt, võng, lọng,… nối nhau thành hàng dài cùng phường bát âm và đội sênh tiền rất nhộn nhịp.
Năm 1994, nhân dân Thủ Lệ đã quyên góp và đúc lại quả chuông cao 93cm, miệng chông rộng 70cm, thân chia 4 múi, và đúc nổi dòng chữ Hán "Tây trấn thượng đẳng". Ngoài ra đền còn còn có 9 cây muỗm đại cổ thụ nằm ngay trước sân đền, cây có tuổi thọ gần 700 năm tuổi.
Đền Linh Lang sở hữu nhiều hoành phi và câu đối bằng chữ Hán, sơn son thiếp vàng lộng lẫy, nội dung chủ yếu ca ngợi công đức và sự thiêng liêng của các thánh thần.
3. Đền Kim Liên
Đền Kim Liên là ngôi đền linh thiêng trấn giữ ở phía Nam, nơi thờ thần Cao Sơn Đại Vương. Tương truyền thần Cao Sơn Đại Vương là con trai của Lạc Long Quân và Âu Cơ, là một trong 50 người con theo mẹ lên núi, đã cùng Sơn Tinh chống lại Thuỷ Tinh mang lại bình yên cho nhân dân.
Sau đó ngài xin vua cha về vùng đất hoang vu lập nghiệp (vùng đất nay là phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội). Để ghi nhớ công ơn ngài, sau khi ngài mất dân đã lập đền để thờ ngài. Theo tài liệu lưu giữ tại đền, đền Kim Liên được vua Lý Thái Tổ cho xây dựng ngay sau khi lập kinh đô Thăng Long (1010) nhằm mục đích bảo vệ kinh thành mới ở hướng Nam.
Đền Kim Liên
Đền Kim Liên hiện còn lưu giữ được tấm bia đá cổ được dựng từ năm 1772 khắc thần tích và bài minh ca ngợi Thần được soạn từ năm 1510 cùng 39 đạo sắc phong của các triều đại. Trong dịp Hà Nội kỷ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, đền được tu sửa và được gắn biển “Công trình chào mừng 1000 năm Thăng Long - Hà Nội”.
Ngoài ra, đền còn được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng danh mục di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia ngày 9/1/1990. Hàng năm vào ngày 16 tháng 3 âm lịch, người dân làng Kim Liên lại tổ chức mở hội truyền thống, nghe lễ tế để báo đáp ơn thần.
4. Đền Quán Thánh
Đền Quán Thánh nằm bên ngã ba đường Thanh Niên - Quán Thánh. Ngôi đền này thờ Huyền Thiên Trấn Vũ. Ban đầu, ngôi đền này nằm ở phía Nam sông Tô Lịch.
Sau khi dời đô về Thăng Long, vua Lý Công Uẩn cho dời đền về vị trí như ngày nay, với hy vọng Huyền Thiên Trấn Vũ sẽ giúp việc trị thủy quái Hồ Tây và trấn giữ mặt Bắc thành Thăng Long. Đền được gắn biển là Công trình 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Đền Quán Thánh
Đền Quán Thánh được xây dựng ở một vị trí rất đẹp, cạnh hai hồ là Trúc Bạch và Hồ Tây. Trong đền có một bức tượng đồng Trấn Vũ cao lớn uy nghi nặng 4 tấn. Tượng có chu vi 8m, cao khoảng 3,96m, mặt vuông, mắt nhìn thẳng, râu dài, tóc xoã không đội mũ, mặc áo đạo sĩ, ngồi trên bục đá, tay trái bắt quyết, tay phải chống gươm có rắn quấn và chống lên lưng rùa. Tượng Huyền Thiên Trấn Vũ là một công trình nghệ thuật độc đáo, đánh dấu kỹ thuật đúc đồng và tài nghệ của Việt Nam cách đây ba thế kỷ.
Trong đền còn có quả chuông đồng trên gác tam quan với tiếng ngân khi đánh lên đã đi vào lòng người dân Việt Nam: “Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương”.
Đền Quán Thánh tổ chức chính hội vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm. Đền được xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa ngày 28/4/1962.