Lễ Vu lan có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ kinh của nhà Phật, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đề cao đạo hiếu. Theo đó, đạo hiếu như một chất xúc tác gắn kết tình mẫu tử gia đình, dòng họ và rộng hơn nữa là cộng đồng, quê hương, đất nước đã trở thành tiềm thức của mỗi người Việt.
Ai sinh ra cũng đều có nguồn cội! Cha mẹ cho ta hình hài, quê hương đất nước nuôi dưỡng tâm hồn ta mang bóng hình xứ sở. Bởi vậy, ngày nay ngoài mang ý nghĩa báo hiếu thì lễ Vu lan còn mang hàm nghĩa quảng đại hơn đó là tri ân công đức với những người đã ngã xuống đã tạo nên bóng hình xứ sở, bóng hình của đất nước.

Bên cạnh đó, lễ Vu lan còn đã trở thành một truyền thống tốt đẹp để tỏ lòng báo hiếu của con cháu với ông bà tổ tiên, với đấng sinh thành. Tri ân với những anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống để cho ta nền độc lập. Bên cạnh đó, trong lễ Vu lan thường sẽ có tổ chức lễ cầu siêu cho các anh hùng liệt sĩ, đã hi sinh vì nền độc lập, cầu nguyện cho quốc thái dân an thể hiệu sâu sắc đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.
 

Theo truyền thống của người Việt, rằm tháng 7 cũng là ngày xá tội vong nhân. Quan niệm xưa, đây là ngày mở cửa âm phủ để các vong hồn không nơi nương tựa, vong linh không được thờ cúng về nhận đồ cúng lễ. Lễ xá tội vong nhân này mang ý nghĩa nhân văn thể hiện ở sự đùm bọc, thương cảm với những vong linh tử trận nơi đất khách quê người, nơi chiến trận, những người thấp hèn không gia đình…
Mặc dù, lễ Vu lan và lễ xá tội vong nhân có sự khác nhau nhưng đều thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc với mục đích đều hướng đến sự biết ơn với những người đã khuất, thể hiện sự thương cảm với những cảnh éo le không được thờ cúng.
 

Lễ Vu lan hiện cho triết lý của Phật giáo nhân sinh, có ý nghĩa giáo dục to lớn với mọi thời đại đặc biệt là ngày nay khi mà sự xuống cấp đạo đức đang có dấu hiệu đi xuống ở một bộ phận giới trẻ. Trong cuộc sống hiện đại, con người ta đang sống vội, sống gấp, chạy theo những cám dỗ về vật chất, danh vọng, đưa con người đến những xa ngã về tội lỗi, lao lí…thì lễ Vu lan như một liệu pháp tinh thần của căn bệnh đó. Bên cạnh đó còn một bộ phận người dân chưa hiểu được ý nghĩa của lễ Vu lan, đã làm những việc không đúng về thuần phong mĩ tục như đốt vàng mã nhiều. Không ít người quan niệm “trần sao dương vậy” nên đã đốt cả ô tô, nhà lầu, điện thoại, xe SH…vừa gây lãng phí, vừa làm ô nhiễm môi trường.

Không thể phủ nhận vai trò của lễ Vu lan trong quá trình tồn tại và phát triển cùng xã hội. Lễ Vu lan đã trở thành nét đẹp trong văn hóa ứng xử giúp góp phần duy trì củng cố đạo lý trong gia đình, dòng tộc và trở thành một trong những tiêu chuẩn để đánh giá chuẩn mực đạo đức. Dù cho xã hội có văn minh, phát triển đến đâu thì đạo hiếu vẫn luôn phải được giữ gìn và đề cao để mãi trường tồn.

Vì vậy, các thế hệ phải sống làm sao để đền đáp được ơn sinh thành, dưỡng dục của ông bà cha mẹ, công ơn của những anh hùng liệt sĩ đã hi sinh thanh xuân, máu thịt của mình để đổi được nền độc lập, cuộc sống ấm no, hạnh phúc ngày nay. Để thực hiện đạo hiếu thì không cần phải đợi khi giàu sang, dư giả của ăn của để mà thực hiện mỗi ngày bằng cái tâm của mình. Từng ngày, từng giờ hãy hiếu kính với cha mẹ của mình đó mới là đạo hạnh. Cha mẹ không thể sống mãi cùng với chúng ta nên đừng vì lí do ngoại cảnh nào trì hoãn.
Với đất nước, hãy nên góp phần của mình vào các hoạt động chăm sóc thương binh, mẹ liệt sĩ, những người có công, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống. Ngày lễ Vu lan, các chùa thường sẽ tổ chức cầu siêu, tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì nền độc lập dân tộc.
 

Tháng 7 là thời gian nhắc lại cho chúng ta về đạo lý, nguồn cội. Là người con chúng ta hãy hãnh diện nếu còn được cài bông hồng đỏ trên ngực. Hãy dành nhiều hơn nữa thời gian hơn bên cha mẹ mình. Đừng vì những áp lực cuộc sống mà quên đi những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp về đạo hiếu.